Spis treści
Każdy z pracowników, zanim zacznie świadczyć pracę na rzecz swojego pracodawcy, musi zostać poinformowany o tym, w jakim systemie pracy będzie wykonywał powierzone mu obowiązki. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, pracodawca ma obowiązek informację taką umieścić w wewnętrznym akcie normatywnym zakładu pracy regulaminie lub też, gdy nie ma obowiązku jego tworzenia, w stosownym obwieszczeniu, które zostanie podane do wiadomości pracowników. Niezależnie od tego, jaki system pracy zostanie wprowadzony przez pracodawcę, w każdym ma on możliwość zatrudnienia pracowników na zmiany. Wówczas będą oni świadczyć na jego rzecz pracę według ustalonego rozkładu pracy.
Systemy czasu pracy – jakie możemy wyróżnić?
Systemy czasu pracy, które występują w polskim prawie, zostały przez ustawodawcę uregulowane w Kodeksie pracy.
- podstawowy,
- równoważny,
- przerywany,
- zadaniowy,
- skróconego tygodnia pracy,
- pracy weekendowej,
- pracy w ruchu ciągłym.
Podstawowy system czasu pracy
Pierwszy z wyżej wskazanych jest najczęściej spotykany. W systemie tym zatrudnieni pracownicy świadczą pracę zgodnie z ustalonym rozkładem po 8 godzin dziennie. Ponadto, praca w wymiarze ponad 8 godzin jest zaliczana do pracy nadliczbowej, która to musi być odpowiednio, zgodnie z przepisami rekompensowana. W systemie podstawowym czas pracy nie może przekroczyć także przeciętnie 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 129 § 1 K.p.). Nie ma możliwości przedłużenia czasu pracy np. do 9 godzin na dobę zgodnie z rozkładem, bo wówczas będzie to praca w nadgodzinach.
- trwa 8 godzin dziennie,
- przeciętnie trwa 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy,
- tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym.
- w ustalonym okresie rozliczeniowym nie przekracza 4 miesięcy.
W razie chęci wydłużenia systemu czasu pracy pracownika można zmniejszyć etat (np. do 0,93) lub zdecydować się na wprowadzenie równoważnego systemu czasu pracy.
Równoważny system czasu pracy
Równoważny system czasu pracy opiera się na przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy pracownika w stosunku do obowiązujących w podstawowym systemie czasu pracy 8 godzin i na wyrównaniu czasu pracy odpowiednim wymiarem odpoczynku. W równoważnym systemie czasu pracy możliwe jest wydłużenie dobowego wymiaru godzin pracy, ale nie więcej niż do 12 godzin (w okresie rozliczeniowym do jednego miesiąca). Wydłużony czas pracy powoduje, że zostanie on skrócony w innym dniu lub pracownik dostanie dzień wolny. Równoważny system pracy ma sprawić, że dopuszczalny wymiar czasu pracy jest uregulowany i nie zostaje przekroczony.
Serwisant/Konserwator- Złota rączka - Mszana Dolna
Pracownicy Budowlani Sp. z o.o.
- Mszana Dolna
Młodszy Specjalista/Specjalista ds. MICE (k/m)
Coral Travel Poland
- Warszawa
Operator wózka widłowego typu reachtruck, 1 zmiana
APN Agencja Pracy
- 14-14 € brutto / h
- Holandia
Młodszy Specjalista ds. Windykacji/Fakturzysta (k/m)
Coral Travel Poland
- Warszawa
Pracownik fizyczny
MGsolutions MGJJ Sp. z o. o. Sp. k.
- 10 000-13 000 zł brutto / mc
- Niemcy
Zaraz po dniu wykonywanym w wydłużonym systemie czasu pracy pracownikowi należy się odpoczynek, trwający minimalnie liczbę przepracowanych godzin. W przypadku równoważnego systemu czasu pracy przeciętny tygodniowy system czasu pracy (40 godzin) powinien zostać zachowany. Pracownikowi, który wykonuje pracę w równoważnym systemie czasu pracy, przysługuje tygodniowo minimum 35 godzin odpoczynku.
Zadaniowy system czasu pracy
Wprowadzenie systemu zadaniowego czasu pracy jest możliwe tylko wówczas, gdy jest to uzasadnione rodzajem pracy, jej organizacją lub też miejscem świadczenia pracy. W takim przypadku fundamentalną kwestię odgrywa samo zadanie, jakie pracownik ma wykonać. Czas niezbędny do wykonania zadania ustalany jest przez strony, niemniej musi być tak dobrany, aby zgodnie z art. 129 §1 Kodeksu pracy nie przekraczał 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w 5-dniowym tygodniu pracy.
System przerywany
Przerywany system pracy może być wprowadzony jedynie w układzie zbiorowym czasu pracy lub też u pracodawcy, który prowadzi działalność w zakresie rolnictwa i hodowli. Uregulowany został w art. 139 §1 Kodeksu pracy. I tak jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, może być stosowany system przerywanego czasu pracy według z góry ustalonego rozkładu, przewidującego nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwająca nie dłużej niż 5 godzin. Wspomniana przerwa nie jest wliczana do czasu pracy, niemniej za czas ten pracownikowi i tak przysługuje wynagrodzenie w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju.
System rejestracji czasu pracy
W Polsce, według przepisów, obowiązuje rejestracja czasu pracy, za którą przysługuje odpowiednie wynagrodzenie. Obecnie dużym ułatwieniem są nowoczesne systemy rejestracji czasu pracy, które szybko i sprawnie obliczają należne wynagrodzenie oraz kontrolują liczbę nieobecności, czas pracy oraz długość przerw pracowników.
Systemy rejestracji czasu pracy stały się bardzo popularne w działach kadr polskich przedsiębiorstw. Przyczyniły się do sprawniejszego zarządzania pracownikami, poprzez tworzenie raportów, statystyk i diagramów. Dają możliwość sprawniejszej kontroli nad zasobem ludzkim przedsiębiorstwa, a kontrola czasu pracy to także oszczędność dla firmy, gdyż obniżają koszty tradycyjnych metod obliczania przepracowanych godzin.
- rejestrator – czyli elektroniczny czytnik,
- oprogramowanie – jest instalowane na komputerze i służy do analizowania wyników zarejestrowanych przez czytnik,
- tagi zbliżeniowe – najczęściej są to karty magnetyczne lub breloki, czasami mogą być to odciski palca.
Każdy pracownik dostaje indywidualny identyfikator, który należy przyłożyć do czytnika rejestrującego przed wejściem do budynku. Tożsamość może być dodatkowo sprawdzana przez ochroniarza. Obecnie do rejestracji czasu pracy bardzo popularne jest wykorzystywanie telefonów komórkowych i tabletów. Na urządzeniu trzeba zainstalować specjalną aplikację, która kontroluje czas pracy oraz przesyła informacje o wydarzeniach związanych z pracą. Formy systemu rejestracji czasu pracy są różnorodne i zależą od programu, jaki dane przedsiębiorstwo używa.
System równoważony z dopuszczalnym przedłużeniem dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin
Zgodnie z art. 135 Kodeksu pracy, w takim systemie pracy zatrudniony może świadczyć pracę na rzecz pracodawcy do 12 godzin na dobę, zaś przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu w niektórych dniach lub dniami wolnymi do pracy. Ogólny wymiar czasu pracy zatrudnionego w takim systemie i tak nie może być wyższy od obowiązującego dla wszystkich pracowników wymiaru czasu pracy, który obliczany przez pracodawcę jest w myśl art. 130 Kodeksu pracy. Warto również zauważyć, że system ten i jego stosowanie będzie możliwe tylko w niektórych przypadkach. I tak, warunkiem uzasadniającym wyprowadzenie równoważnego systemu pracy może być choćby rodzaj pracy.
System równoważony z dopuszczalnym przedłużeniem dobowego wymiaru czasu pracy do 16 lub 24 godzin
I ten system pracy uzależniony jest od rodzaju prac.
- 16 godzin przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawianiem w pogotowiu do pracy (art. 136§1 Kodeksu pracy),
- 24 godzin dla pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, jak i pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych (art. 137 Kodeksu pracy).
Warto zauważyć, że niezależnie od tego, który z systemów zostanie przez pracodawcę zastosowany, jest on zobligowany do zapewnienia pracownikom odpowiedniego okresu odpoczynku. Ten powinien być adekwatny do wymiaru przepracowanych godzin i to bezpośrednio po okresie wykonywania przez zatrudnionego pracy. Wobec powyższego, w takiej sytuacji ustawodawca nie dopuszcza, aby pracownik mógł dodatkowo świadczyć pracę w nadgodzinach.
System pracy weekendowej
Zgodnie z art. 144 Kodeksu pracy w takim systemie pracy pracownik wykonuje powierzone mu zadania jedynie w piątki, soboty, niedziele i święta. Z uwagi na fakt, iż ustawodawca chroni zatrudnionego, ten system pracy może być wprowadzony jedynie na pisemny wniosek pracownika. W praktyce najczęściej dotyczy to sytuacji, w których praca świadczona jest w niepełnym wymiarze czasu pracy. Dodatkowo w tym systemie pracy okres rozliczeniowy nie może przekroczyć 1 miesiąca, zaś czas pracy może zostać przedłużony maksymalnie do 12 godzin na dobę.
Należy pamiętać, że pracodawca powinien poinformować pracownika o systemie czasu jego pracy. Takie informacje powinny znajdować się również w regulaminie pracy, układzie zbiorowym pracy lub w obwieszczeniu. Tylko informacje o systemie pracy weekendowej oraz systemie skróconego tygodnia pracy powinny być umieszczone w umowie o pracę.
System czasu pracy każdorazowo powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb zakładu pracy, ale jednocześnie być zgodnym z prawem. Trzeba bowiem pamiętać o należnym czasie na odpoczynek dla pracobiorców czy też urlopie. Niemniej, trzeba przyznać, że polskie ustawodawstwo daje wiele możliwości pracodawcom i wychodzi im naprzeciw.
