Spis treści
Z tego artykułu dowiesz się:
- co to jest wolny zawód,
- czy osoby wykonujące wolny zawód mogą zakładać firmy i spółki,
- jaki podatek płacą przedstawiciele wolnych zawodów,
- jak wygląda obowiązek składkowy wobec ZUS przy wolnym zawodzie,
- jakie są zalety i wady wolnego zawodu,
- jakie specjalizacje znajdują się na liście wolnych zawodów.
Przeczytaj też: Freelancer, czyli wolny strzelec w pracy
Wolny zawód – czym jest?
Choć pojęcie wolnego zawodu jest raczej powszechnie znane i używane, okazuje się, że termin ten jest dość niejednoznaczny. Wpływ na to ma między innymi fakt, że w polskim prawie nie istnieje ujednolicona definicja wolnego zawodu. A zatem co to jest wolny zawód? Przyjmuje się, że wolny zawód to zajęcie wykraczające poza stosunek pracy. Termin ten stosuje się w odniesieniu do osób, które na podstawie wykształcenia i doświadczenia, są w stanie wykonywać wysoko wyspecjalizowane usługi.
Wolny zawód a działalność gospodarcza i spółki partnerskie
Przedstawiciele wolnych zawodów najczęściej wykonują pracę na własny rachunek, co oznacza, że nie są związane umową o pracę, zlecenie czy o dzieło. Wolny zawód zwykle jest więc równoznaczny z prowadzeniem działalności gospodarczej. Nie jest to jednak regułą – osoba wykonująca wolny zawód może być zatrudniona na umowę o pracę. Dobrym przykładem będą w tym przypadku pracownicy służby zdrowia, którzy jednocześnie pracują w publicznej placówce i prowadzą prywatny gabinet lekarski.
Mimo że pojęcie wolnego zawodu nie jest zdefiniowane w polskim prawie, pojawia się ono w Kodeksie Spółek Handlowych. Co prawda termin ten nie jest w nim wyjaśniony, ale użyto go w celu wskazania, że przedstawiciele wolnych zawodów mogą zakładać spółki partnerskie.
Wolny zawód a podatki
Próbę zdefiniowania wolnego zawodu podjęto również przy okazji nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw. Co znaczy wolny zawód w świetle tego dokumentu? W ustawie z dnia 28 listopada 2020 roku zawarto, że mianem wolnego zawodu określa się pozarolniczą działalność gospodarcza wykonywaną między innymi przez:
Operator wózka widłowego typu reachtruck, 1 zmiana
APN Agencja Pracy
- 14-14 € brutto / h
- Holandia
Młodszy Specjalista ds. Windykacji/Fakturzysta (k/m)
Coral Travel Poland
- Warszawa
Serwisant/Konserwator- Złota rączka - Mszana Dolna
Pracownicy Budowlani Sp. z o.o.
- Mszana Dolna
Młodszy Specjalista/Specjalista ds. MICE (k/m)
Coral Travel Poland
- Warszawa
Pracownik fizyczny
MGsolutions MGJJ Sp. z o. o. Sp. k.
- 10 000-13 000 zł brutto / mc
- Niemcy
- lekarzy,
- lekarzy stomatologów,
- lekarzy weterynarii,
- techników dentystycznych,
- felczerów,
- położne,
- pielęgniarki,
- tłumaczy,
- nauczycieli w zakresie świadczenia usług edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny.
Zgodnie z obowiązującymi od 1 stycznia 2021 roku przepisami, dochody przedstawicieli wolnych zawodów są opodatkowane stawką w wysokości 17%. W myśl ustawy wolny zawód nie może być wykonywany w ramach umowy o pracę, umowy o dzieło, umowy zlecenie oraz innych umów o podobnym charakterze.
Wolny zawód a składki na ZUS
Wykonywanie wolnego zawodu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością spełnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego. W teorii większość przedstawicieli wolnych zawodów nie może skorzystać z preferencyjnych składek ZUS, lecz w praktyce taką możliwość mają między innymi tłumacze – wiele zatem zależy od tego, czy dana osoba spełnia odpowiednie warunki.
Od 30 kwietnia 2018 roku zgłoszenie do ubezpieczenia odbywa się na zasadach ogólnych – wcześniej osoby wykonujące wolny zawód stosowały ubezpieczeniowy kod identyfikacyjny o sygnaturze „05 40 XX”. Obecnie wymagane jest jedynie podanie właściwego PKD, a dotychczas używane kody zostały zastąpione przez nowe o sygnaturze „05 70 XX” lub „05 10 XX”. Co bardzo istotne, aktualnie kod „05 40 XX” jest zarezerwowany wyłącznie dla osób, które prowadzą działalność gospodarczą i mają prawo do skorzystania z ulgi na start.
Wolny zawód – jakie są zalety i wady?
Do zalet wolnego zawodu z pewnością należy zaliczyć możliwość samodzielnej organizacji czasu i procesu pracy. Przedstawiciele wolnych zawodów sami wskazują, w jakich godzinach pracują i w jakich terminach są w stanie zrealizować określone zobowiązania. Wolny zawód to także możliwość wykonywania pracy w niemal dowolnie wybranym przez siebie miejscu – w domu czy przy wynajmowanym w ramach coworkingu biurku – co w niektórych przypadkach ułatwia zachowanie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Wśród minusów tego rozwiązania należy jednak wymienić nienormowany czas pracy oraz brak stałej, regularnej pensji. Jeśli osoba wykonująca wolny zawód nie wykaże się samodyscypliną, jej wynagrodzenie może okazać się dalekie od satysfakcjonującego.
Wolny zawód – lista wolnych zawodów
Zgodnie z Kodeksem Spółek Handlowych wśród wolnych zawodów wymienia się zawody:
- adwokata,
- aptekarza,
- architekta,
- inżyniera budownictwa,
- biegłego rewidenta,
- brokera ubezpieczeniowego,
- doradcy podatkowego,
- maklera papierów wartościowych,
- doradcy inwestycyjnego,
- księgowego,
- lekarza,
- lekarza dentysty,
- lekarza weterynarii,
- notariusza,
- pielęgniarki,
- położnej,
- fizjoterapeuty,
- radcy prawnego,
- rzecznika patentowego,
- rzeczoznawcy majątkowego,
- tłumacza przysięgłego.
W świetle przepisów prawa podatkowego za przedstawicieli wolnych zawodów uznaje się również:
- nauczycieli – jeśli świadczą usługi edukacyjne polegających na udzielaniu lekcji na godziny,
- felczerów,
- tłumaczy zwykłych,
- techników dentystycznych.
Istnieje kilka podstawowych cech, które odróżniają osoby wykonujące wolne zawody od freelancerów. Przede wszystkim przedstawiciele wolnych zawodów muszą mieć specjalistyczne wykształcenie, wyróżniają się dużą samodzielnością oraz odpowiedzialnością za wykonywane działania, a przy tym najczęściej mają szczególny status prawny.
- Wolny zawód to zajęcie wykraczające poza stosunek pracy i odnosi się do osób wykonujących wysoko wyspecjalizowane usługi na własny rachunek lub na umowę o pracę, jak np. pracownicy służby zdrowia.
- Przedstawiciele wolnych zawodów zwykle prowadzą działalność gospodarczą, ale wg Kodeksu Spółek Handlowych mogą także zakładać spółki partnerskie.
- Dochody przedstawicieli wolnych zawodów od 2021 roku są opodatkowane stawką 17%.
- Wykonywanie wolnego zawodu wiąże się z koniecznością wpłacania składek ZUS na zasadach ogólnych, ale niektórzy przedstawiciele wolnych zawodów, jak tłumacze, mogą skorzystać z preferencyjnych składek.
